De linker wang

Jezus is geen doetje. Hij maakt hypocriete religieuze leiders uit voor ‘slangeneieren’ of ‘gewitte graven’. Hij gooit de bankiers uit de tempel. Maar hij doet niemand ooit kwaad. Geweld past niet bij hem. Verzet je niet tegen het kwaad, zegt hij in de Bergrede, blijf niet hangen in de regel van oog om oog en tand om tand. Geweld roept geweld op en binnen de kortste keren zit je in een kringloop van geweld. Jezus is voor geweldloosheid, maar laat ook niet over zich heen lopen. Hoe zou dat ook kunnen, iemand met zo’n sterke en onverzettelijke geest? 

Jezus verzet zich niet tegen het kwaad dat hem overkomt, maar hij accepteert het ook niet zomaar. Hij kiest in zijn reactie liever een derde weg, een meer originele weg, creatief, humoristisch en getuigend van psychologisch inzicht. Geen verzet, maar concrete en speelse transformatie van het kwaad. Een weg die mijns inziens verrassende perspectieven biedt in onze omgang met wellicht de grootste belager die maar denkbaar is, de overheid die haar onderdanen op de knieën wil krijgen. Jezus geeft drie praktische voorbeelden van hoe je zou kunnen reageren wanneer je te maken krijgt met dwang en geweld. ’Slaat iemand u op uw rechterwang, keer hem dan ook de andere toe. Wil iemand met u rechten en uw lijfrok nemen, laat hem ook de mantel. Wil iemand u dwingen één mijl te gaan, ga met hem twee.’ (Matteüs 5:39-41, vertaling Ogilvie)

Omkering en overdrijving 

Als je in Jezus’ dagen op je rechterwang geslagen wordt, gebeurt dat met de rug van de hand van je belager. De actie is bedoeld als een krachtige en vernederende klap van iemand die denkt dat hij zich boven jou kan verheffen. Als je dan het lef hebt om in die omstandigheden je linkerwang toe te keren, laat je daarmee zien dat je je niet laat vernederen, maar de ander als jouw gelijke ziet. Je belager je linker wang toekeren is niet de reactie van een lijdelijk iemand, maar van iemand die juist ongebrokenheid en creatieve kracht uitstraalt. Je straalt ermee uit dat de eerste slag jou niet heeft kunnen breken. En dat een tweede slag dat nog minder zal doen. Je neemt nu nadrukkelijk zelf het initiatief in handen. ‘Sla me nog maar eens als je durft, ik blijf staan waar ik sta, je krijgt mij echt niet kapot!’

 Het zijn de woorden van iemand met een sterke wil en een onbuigzame geest, maar die tegelijkertijd een grote lenigheid van denken bezit. Hij weet waarvoor hij staat en hij laat zich dat niet zomaar afnemen. Hij verdedigt zich niet door terug te slaan, maar hij kijkt het kwaad recht in de ogen. Hij keert de situatie om en overdrijft bewust. Hij reageert op een manier die de aanvaller niet heeft verwacht en die hem voor gek zet. Hij is in verwarring gebracht. Het initiatief wordt hem uit handen geslagen. Hij moet zijn actie en zijn vervolgactie heroverwegen. Dat schept ruimte. En probeer je eens voor te stellen: hoe gemakkelijk is het eigenlijk om net zo krachtig de linker wang van degene tegenover jou te treffen? Doe je dat met de rug van je rechterhand, of van je linkerhand? Humor toch?

Een extra jas en een extra mijl 

Jezus geeft een tweede voorbeeld van creatief omgaan met het kwaad. Stel, je bent zo arm dat je je schuldeiser of belastingambtenaar niets meer kan geven dan alleen nog je kleding. Je overhandigt je kleding, maar je neemt het initiatief over door ook je jas uit te trekken en te zeggen: ‘Neem dan ook deze maar, want ik wil niet dat je het koud krijgt.’ Wie staat er op zo’n moment nou echt in zijn hemd?

 Het derde voorbeeld staat in de context van de Romeinse bezetting in Jezus’ dagen. Romeinen mogen inwoners opdragen hun bagage te dragen, maar niet langer dan een mijl ver. Het idee hierachter is dat je je onderdanen weliswaar als slaven kan behandelen, maar ze nooit zo erg mag onderdrukken dat ze in opstand komen. Gaat een soldaat hierin zijn boekje te buiten, dan wordt hij daarvoor gestraft. Dus wat zou Jezus doen? Hij zou opnieuw het initiatief overnemen, op een even eenvoudige als originele manier. Hij zou na de eerste mijl uitdagend doorlopen met de spullen van zijn onderdrukker. Daarmee zou de staatsdiender zomaar in de problemen kunnen komen. Hij zou moeten smeken om zijn spullen terug te krijgen. En hij zou het wel uit zijn hoofd laten deze man nog een keer als lastdier te misbruiken. 

Creatief het kwaad ombuigen 

Wat kun je je machteloos voelen, als er weer een nieuwe onderdrukkende wet of maatregel van het regime bij komt. Wat kun je je verlamd voelen als je ziet hoe de heersers van onze wereld met een dikke lach op hun gezicht hun onmenselijke plannen gewoon voortzetten en doordrukken, koste wat het kost. De voorbeelden die Jezus geeft komen uit een andere tijd, maar ze staan ook niet zo ver van ons af dat we ze niet zouden kunnen omzetten naar onze tijd. De manier waarop Jezus adviseert om met het kwaad om te gaan zorgt bij mij voor een bruisend binnenpretje.

 Omgang met overheidsambtenaren vraagt om creativiteit, humor, moed en doortastendheid. Confronteer hen met hun eigen menselijkheid en gevoel voor humor. Geef hen een extra mogelijkheid, een extra jas, een extra mijl. Buig mee zonder jezelf te laten breken. Verzet je niet tegen het kwaad, laat je geen gevangene maken van een systeem door eraan mee te doen op dezelfde manier, maar neem nadrukkelijk het initiatief in eigen handen: transformeer het kwaad, buig het om. Houd zo je belager een spiegel voor. Misschien komt hij tot inzicht en doorbreek je zo een spiraal van dwingend geweld. 

 Misschien werkt het helemaal niet. De uitkomst staat niet automatisch vast. Jouw gedrag kan gemakkelijk als provocatie van het overheidsgezag worden ervaren. Er is geen garantie dat jou niets overkomt. Uiteindelijk is Jezus ook gemarteld en gedood. Maar in zijn lijdensweg is hij in zijn geest en ziel steeds onbreekbaar. Hij blijft zichzelf trouw als soeverein mens en houdt zijn ziel zuiver. Dat is ook het allerbelangrijkste. Hij weet dat kwaadaardige mensen je lichaam kunnen doden, maar nooit je ziel. Zo overwint hij het kwaad en legt een fundament voor een wereld van vrede en liefde.

Anthonie

https://t.me/herinnerjezelf