‘Hoe kan God al het kwaad in de wereld toelaten?’ Deze vraag bezorgde mij als klein kind al slapeloze nachten. Het was een belangrijke reden waarom ik theologie ging studeren. Ik hoopte antwoord te krijgen op die klemmende vraag. Maar ik kreeg er aan de Theologische Universiteit geen bevredigend antwoord op, ondanks mijn serieuze zoektocht. Tijdens mijn theologiestudie schreef ik voor mijn bijvak (dogmatiek) een scriptie met de titel ‘De realiteit van de hel’. Voor het hoofdvak (homiletiek) schreef ik mijn doctoraalscriptie ‘De klank van de subbas – De toorn van God in de prediking’.
Theologie is denken en filosoferen over God. Maar je kunt God niet leren kennen door te denken en te redeneren vanuit dogma’s. Dit leek me een typisch gereformeerd fenomeen en zo werd ik tijdelijk aangetrokken door de evangelische richting binnen het protestantisme. Daarin staat het voelen en de beleving veel centraler. Maar met subjectief voelen kwam ik er ook niet uit. Het is de andere kant van dezelfde munt waarvan het denken de keerzijde is. Ik verliet de kerk en werd atheïst. De wereld was opeens heel groot geworden en wat genoot ik daarvan. Wat was het heerlijk om bevrijd te zijn van de knellende kaders van de kerkelijke dogma’s.
De slang en de messias
En toch grijnsde de oppervlakkige leegte van die materialistische wereld buiten de kerk mij ook steeds meer aan. Het verlangen naar inzicht in het mysterie van het leven bleef sudderen en groeide weer. Mijn kennismaking en ervaring met de praktijk en de filosofie van yoga zorgde uiteindelijk voor een nieuw pad in mijn leven. Oosterse meesters reikten mij verdiepende inzichten aan. Zij openden de oude schatten van de Bijbel opnieuw voor mij op een ongekend diepe manier. Dit ging gepaard met mystieke ervaringen waarvan ik nooit gedacht had dat deze echt konden gebeuren in mijn leven. Deze hadden vooral te maken met de transformatie van mijn chakra’s, de energiewielen langs mijn wervelkolom. Daar loopt de belangrijkste nadi, de sushumna, waarin de levenskracht of kundalini zich ontrolt en die wordt voorgesteld als een slang of esculaap.
Het bewust in balans laten brengen van mijn chakra’s bleek de nauwe tunnel en de smalle weg te zijn, waarover Jezus in de Bergrede spreekt. Het is de moeilijkere, maar ook snellere weg naar de hemel dan de schijnbaar gemakkelijkere maar veel tragere brede weg. De smalle weg is het pad dat je daadwerkelijk bevrijdt van het eindeloze rad van geboorte en dood. Het is een fascinerende reis, die in de Bijbel op vele manieren beschreven wordt. Het is de weg van de slang (nachasj) die op zijn gang door de sushumna het mystieke huwelijk aangaat met de messias (masjiach).
De esculaap is ook ouroboros, de slang die in zijn eigen staart bijt en een nieuwe reïncarnatie begint. Deze verliest zijn kop wanneer zijn rol is uitgespeeld. De numerieke waarde van ‘nachasj’ en ‘masjiach’ is niet zonder reden voor beide 358 in de Hebreeuwse kabbala, opgeteld ook weer zeven. In het hindoeïsme is de godin Shakti de slang of kundalini en de god Shiva de messias of heilige Geest, die je de waarheid leert kennen. De slang ligt aanvankelijk opgerold bij je perineum om zich van daar omhoog te richten als de stoffelijke of vrouwelijke kracht. En de messias komt via je kruin omlaag als de geestelijke of mannelijke kracht.
Yoga in de Bijbel
Mozes kent de wetenschap achter de yoga vanuit zijn Egyptische opvoeding en beschrijft deze uitgebreid in de Tora, met de Decaloog als centraal gegeven. De transformerende slang speelt voortdurend een belangrijke rol in het optreden van Mozes. De verhalen over de aartsvaders vertolken ook de smalle weg naar God. Jakob bijvoorbeeld droomt bij Betel (‘Huis van God’) over deze weg als een ladder naar de hemel, waarop de spirituele energieën in de gedaante van engelen heen en weer gaan. De ladder is het beeld van de sushumna. Het loopt uit op Pniël (‘Aangezicht van God’), waar Jakob worstelt met God en deze overwint. Hij krijgt dan de naam Israël. Dit betekent dat hij zijn goddelijkheid heeft bereikt.
In het Joodse heiligdom stond de zevenarmige kandelaar, die naar de chakra’s verwees. Profeten als Jesaja, Zacharia en Ezechiël beschrijven de chakra’s heel raak als wielen met een wiel erin. Daarop bouwt het Nieuwe Testament voort. Johannes geeft met zijn Apocalyps een waar yogaboek, waarin hij de inwijdingsweg van onze ziel via de chakra’s meesterlijk minutieus beschrijft. Hij is zelf Jezus’ vriend Lazarus uit het evangelie, die een inwijding van drie-en-halve dag doormaakt onder het meesterschap van Jezus. Het zijn de religieuze leiders en wetgevers van zijn dagen die direct daarop besluiten om Jezus hierom uit de weg te ruimen. Yoga en inwijding wordt tot op de dag van vandaag als iets gevaarlijks ervaren in de kerk.
Zeven is het heilige getal van inwijding. De evangeliën staan vol met verwijzingen naar de zeven chakra’s. Denk alleen al aan de zeven mantra’s van het Onze Vader, de zeven kruiswoorden van Jezus of Maria Magdalena die van ‘zeven boze geesten’ bevrijd wordt. In het Johannesevangelie lees je over de zeven wonderen en de zeven ‘Ik ben’-uitspraken van Jezus. De hele beschreven kruisweg van Jezus is de weg van de kundalini. Jezus’ onderwijs in de Bergrede kun je zo naast de inhoud van de yoga-sutra’s van Patanjali leggen. Kennis van deze sutra’s geven ook inzicht in de wonderverhalen, bijvoorbeeld Jezus’ wandeling over het water of de spijziging met vijf broden en twee vissen. Jezus is net als Mozes als kind opgegroeid in Egypte en heeft daar ongetwijfeld de yoga-wijsheid opgedaan waar hij als twaalfjarig jochie de theologen in de tempel te Jeruzalem imponeerde. Het is de oude oerwijsheid die vanuit Atlantis is overgeleverd aan India, Mesopotamië en Egypte.
God is liefde
Yoga staat aan de basis van alle religie en wetenschap. Yoga is een levenswijze en dus oneindig veel meer dan het volgen van een wekelijkse yogales. Yoga begint pas wanneer je opstaat van je mat en het volle leven weer in gaat. Het doel van yoga is de eenwording van yin en yang, het mannelijke en het vrouwelijke in je, wat een innerlijk androgyne mens oplevert. Die androgyne mens is goddelijk. Het eerste (basis)chakra staat voor onwetendheid, die wreed verstoord wordt door de kundalinikracht en in het zevende (corona)chakra getransformeerd is in een puur geestelijk bewustzijn: God, ons ware zelf. In de Apocalyps belooft Jezus ieder die deze weg voltooit dat hij of zij met hem en God op de hemelse troon zal zitten. Dat is de eenwording van mens en God.
God is geen entiteit buiten mij. God is liefde, schrijft Johannes in zijn nieuwtestamentische brieven. Zo ‘simpel’ is het uiteindelijk. En zo heb ik de echte God leren kennen in mijn leven. De God die niet ver weg in de hemel is, maar dichterbij dan mijn gevoelens en gedachten, in en bij mij, in het hier-en-nu. De God die liefde is. Liefde die aan alles voorafgaat en altijd is. Liefde is geen begrip. Liefde is alles. Liefde is de werkelijkheid. Liefde is de onuitputtelijke bron waaruit alles voortkomt. Uit de eeuwige liefde is de schepping ontstaan. God heeft volgens Genesis 1 alles ‘tof’, dat is volmaakt goed gemaakt. God schiep de mens als zijn materiële evenbeeld.
God kent geen kwaad
In onze dualistisch geworden wereld is dat beeld aangetast. Het is de slang die in het paradijs optreedt als de duivel, de diabolos, de splitser. De eerste grote leugen in de wereld (en er zullen er daarna nog vele volgen) is wanneer hij zegt dat de mens bij het eten van de vrucht van de kennisboom als God zal worden en net als deze ‘goed en kwaad’ zal kennen. De beste leugens zijn de halve leugens. De waarheid van zo’n halve leugen leidt ertoe dat mensen te gemakkelijk zeggen: dan zal de rest ook wel kloppen. Het klopt dat de mens ‘als God’ zal zijn, maar eerst moet hij wel door de materiële diepte heen: zwoegen, zweten en zwangerschap.
De mens zal kennis hebben van goed en kwaad, maar God kent het kwaad juist niet. God is enkel het goede. God is liefde en liefde maakt geen onderscheid tussen goed en kwaad. Wie dus uit liefde alleen leeft, kent geen kwaad meer. Geen oordeel, geen oorzakelijkheid, geen verleden, geen toekomst, enkel nu. Wie in dat nu leeft uit liefde alleen is als de zon die zijn licht, warmte en energie dag in dag uit schenkt aan alle mensen, of ze nu goed of kwaad zijn. Mijn vraag is niet meer: ‘Waarom laat God al het kwaad toe in de wereld?’ De vraag is: ‘Ken ik zelf de diepte van Gods liefde al? Heb ik deze liefde al toegelaten in mijzelf?’ God zit namelijk in mij. Ik ben zelf verantwoordelijk. Mijn blikrichting is niet meer naar buiten, maar naar binnen. Juist vanwege mijn liefde voor de wereld en alles en iedereen in die omringende wereld.
Het koninkrijk van de liefde
Liefde is de werkelijkheid die ligt achter de bedrieglijke matrix die over de wereld is gelegd. Jezus predikt het koninkrijk van de liefde. Zoek eerst dat koninkrijk, zegt hij, en de rest krijg je er gratis bovenop. Hierin ligt de enige echte oplossing van het probleem van het kwaad. Het kwaad verdwijnt niet door nog meer politiek, nog meer oorlog, nog meer geld, nog meer georganiseerde religie. De wereld verandert pas ten goede wanneer jij en ik bereid zijn het koninkrijk van de liefde in onszelf te ontdekken en uit pure liefde te leven. Dit doet erkennen dat denken en voelen en in de wereld leven alleen zin heeft wanneer deze door de goddelijke liefde geleid en doortrokken worden, op zo’n manier dat er geen greintje ego meer in zit. Liefde is liefde en is niet in staat te weten wat kwaad is. De dingen zijn op zichzelf niet goed of kwaad. Het is slechts mijn denken dat er goed of kwaad van maakt. En mijn denken is een tijdelijke en vluchtige werkelijkheid. God is geen denken. God is niet tijdelijk. Liefde denkt niet. Wie volmaakte liefde ervaart, oordeelt en redeneert niet.
Liefde is ook niet gelijk te stellen aan gevoelens. Juist waar liefde niet meer bovenaan staat, verschijnen tijdelijke en veranderlijke gevoelens. Verliefde gevoelens moet je niet verwarren met liefde. Uit mijn gevoelens ontstaan mijn gedachten. Uit mijn gedachten ontstaan mijn zintuiglijke waarnemingen, dat is ‘de wereld’. De wereld is het kind van mijn denken, het kleinkind van mijn gevoel en het achterkleinkind van de liefde die ver boven gevoel en verstand uitgaat. Vanuit het perspectief van de liefde besef ik dat ieder mens handelt uit liefde, al is die liefde in de praktijk soms behoorlijk verwrongen of misvormd. Haat is een vorm van liefde, maar wel een gedegenereerde vorm van liefde. Iemand die haat, weet nog niet hoe hij werkelijk lief kan hebben, maar hij verlangt er wel naar, ook al weet hij het zelf misschien niet. Hij verdient net zoveel compassie als de slachtoffers die hij maakt. Alleen wie het mysterie van de liefde van binnenuit kent, kan dit bevatten.
De Gulden Regel
In de klassieke yoga gaat het om het realiseren van eenwording, waarheid, bevrijding, verlichting, vreugde, kortom liefde. Door nauwkeurige en praktische lichamelijke en geestelijke oefeningen is yoga hierin voor mij een goede gids. ‘Heb je naaste lief als jezelf’, is de Gulden Regel in alle grote religies, waar de gelovigen zich zelf zo moeilijk aan blijken te kunnen houden, omdat de meesten van hen de God in zichzelf nog niet hebben ontdekt. Desondanks blijft dit het beste recept om oorlog, geldzucht, bedrog, moord en haat de wereld uit te helpen. Ik geloof niet langer in politiek of godsdienst of wetenschap. Ik geloof in de goddelijke kracht in mijzelf. Ik stel geen vertrouwen in pinokkiopolitici, in relimisleiders of in schetenwappers, maar ik vertrouw alleen de God in mij. Ik kan alleen mijn eigen weg gaan. Niemand anders kan in mijn naam optreden.
De Gulden Regel van de liefde is ook de kern van de Tora en de kern van Jezus’ onderwijs. In de kerk leerde ik dat ik mezelf moest haten, omdat ik zondig ben. Maar iemand die zichzelf haat, kan nooit een ander werkelijk liefhebben. Wie zichzelf leert liefhebben door gewoon de deur naar de Bron van Liefde (God) open te zetten en deze door zich heen te laten stromen, kan niet anders meer dan liefhebben. Haat trekt haat aan. Liefde trekt liefde aan. Het wonderlijke is dat wanneer je jezelf liefhebt, je ego vanzelf verdwijnt en je ware zelf aan de oppervlakte komt bovendrijven. Je gaat alles en iedereen liefhebben, zonder voorwaarden vooraf. Dit is de hemel. Liefde geeft zichzelf en durft zichzelf te verliezen. Wie zichzelf wil blijven handhaven door macht, verdediging en leugens, verliest alles. Maar wie zichzelf durft te verliezen in naam van de liefde, wint alles. En alles is liefde.
©Anthonie Roose
Een verademing, dank
Fijn om te horen, Bernadette.
Ik ben je zo dankbaar voor je uitleg Anthonie. Zelf had ik als kind ook allerlei vragen. Maar een bevredigend antwoord kreeg ik niet. Met dogma’s had ik niets. Ik wilde begrijpen. Daarom lees ik jouw stukken zo graag. Dat werkt zó bevrijdend. Inmiddels heb ik de kerk ook de rug toegekeerd. Ga zo door Anthonie en ik word nog wijs in dit opzicht.
Het is een hele weg om wijs te worden, maar beslist de moeite waard. Samen komen we verder. Dank voor je openhartige reactie, Ina.
Prachtig zoals je het brede verband legt tussen de inzichten uit alle oerwijsheid ontstaan. Het raakt me in mijn hart. Je verwoordt zo mooi en precies zoals ik altijd geweten heb dat ik zo wil leven: enkel vanuit liefde. Vanuit mijn hart.
Dat is alles.
‘Dat is alles’: inderdaad! Dank voor je hartverwarmende bericht, Annemarie.
Mooi hoe je beschrijft dat liefde de essentie is. Wat ik me afvraag is: in hoeverre zijn we als mensen de deze wereld van verleidingen, illusies, pijnstukken en onbewuste responsen vanuit niet geheelde stukken in staat om daadwerkelijk vanuit liefde te leven? In hoeverre zijn we ons al dan niet bewust van de onderliggende pijnstukken die zich als liefde lijken te manifesteren? Als ik naar mezelf kijk poog liefdevol te zijn, te leven, iedere dag weer, maar ik zie mezelf in dit leven misschien nog niet vanuit pure essentie in liefde leven. Osho schreef eens in een van zijn boeken dat we nog niet weten wat liefde is. Hoe zie je dit?
Dank voor je reactie, Chris. We zijn allemaal onderweg, dus ik ben het wel met Osho eens. Liefde is altijd nog veel grootser dan ik me in mijn beste momenten kan voorstellen. Veel van wat we liefde noemen is geen liefde of zelfs het tegenbeeld ervan. Je kunt meer of minder liefdevol of verlicht zijn, maar ik ben nog nooit een volmaakt mens tegengekomen. Voor mij is liefdevol mens zijn niet zozeer een kwestie van probéren, maar jezelf alleen openstellen als een trechter waar de liefde doorheen kan stromen. En je dan mee laten voeren op de golven van liefde. Hoe meer je onthecht bent, hoe groter je trechter wordt.